Ηρακλής Ρεράκης, Καθηγητής ΑΠΘ,
Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ενώσεως Θεολόγων
Πως εισέρχεται η εκκοσμίκευση στη εκκλησιαστική ζωή; Όταν μειώνεται η ενάρετη πίστη και δεν επηρεάζει πλέον την καθημερινότητα των πιστών. Όταν η κοινωνία, η γνώση, η επιστήμη αποϊεροποιούνται και κυριαρχούνται από διδάγματα του ορθολογισμού και της απιστίας. Όταν χάνεται η σχέση των ανθρώπων με τον Δημιουργό Θεό, καθώς εγκλωβίζονται στο παρόν της ζωής, αρνούμενοι το αιώνιο μέλλον τους. Όταν κάποιοι άνθρωποι, ακόμη και μέλη της Εκκλησίας παρασύρονται και επιλέγουν να ζουν σαρκική ζωή, περιφρονώντας, αφρόνως, τα χαρίσματα του κατ΄ εικόνα και τις σπουδαίες και μεγάλες δυνατότητες της πνευματικής τους φύσεως, τη μετάνοια, την κάθαρση, τον φωτισμό και τη θέωση.
Η εκκοσμίκευση, ως γνωστό, συνδέεται ή ταυτίζεται με την μόδα της σύγχρονης προοδευτικής εποχής, που θέλει τον άνθρωπο αποχριστιανοποιημένο και αποεκκλησιαστικοποιημένο, στην ουρά του δυτικοευρωπαϊκού Διαφωτισμού.
Ο εκκοσμικευμένος ή “προοδευτικός Χριστιανός” επιλέγει να αφιερώνει τη ζωή του, αποκλειστικά, στη βιωτική μέριμνα, ζώντας με έναν κοσμικό μοντέλο ζωής και σκέψης. Για τον εκκοσμικευμένο είναι ανύπαρκτη η υπακοή στο θέλημα του Θεού, η μελέτη θανάτου, η νίκη κατά του Θανάτου διά της Αναστάσεως του Ιησού Χριστού, καθώς είναι προσκολλημένος στα θανάσιμα πάθη της φιλοπλουτίας, της φιλοδοξίας και της φιληδονίας.
Αν και δεν αρνείται την ύπαρξη της Εκκλησίας, ως θεσμού, όμως, την θέλει και αυτήν υποταγμένη στο πνεύμα του κόσμου, στην προσωρινότητα των υλιστικών απολαύσεων της ζωής, ενώ επιλέγει να παραμένει άγευστος της γνήσιας χριστιανικής πνευματικότητας και της ενάρετης ζωής.
Πηγαίνει μεν στην Εκκλησία, αλλά έχει τις δικές του θέσεις για τη Θεολογία της, την οποία θέλει αλλοιωμένη και προσαρμοσμένη στις δικές του αρχές, να λειτουργεί, δηλαδή, ως ένα καθαρά ανθρωποκεντρικό ίδρυμα, με προσανατολισμό στην κοινωνική διακονία του ανθρώπου και όχι στη θεραπεία του από τα πάθη, τη μετάνοια και την κάθαρση. Βασικό στοιχείο, που χαρακτηρίζει την ιδεολογία των εκκοσμικευμένων είναι η περικοπή της επίδρασης που ασκεί η Εκκλησία στην κοινωνική, πολιτική και πολιτισμική ζωή.
Συνέπεια της εκκοσμίκευσης είναι η απώλεια της χριστιανικής θρησκευτικής πίστεως. Η εκκοσμίκευση, ως φαινόμενο, φανερώνεται από την περίοδο της αναγνώρισης της ανεξιθρησκίας και της επισημοποίησης του Χριστιανισμού (Μ. Κωνσταντίνος 313 και Μ. Θεοδόσιος (381).
Και τούτο, καθώς όταν ο Χριστιανισμός άρχισε να εμπλέκεται στις διοικητικές δομές και εξουσίες του κράτους, άρχισε να ξεφεύγει από τον βασικό της σκοπό, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται αρνητικές συνέπειες για την Εκκλησία, καθώς, έτσι, χάνεται ο απλός, ελεύθερος, αγωνιστικός και μαρτυρικός της χαρακτήρα και αναγκάζεται να συμβιβάζεται και να προσαρμόζεται στις ποικίλες κοσμικές πιέσεις και απαιτήσεις και να γίνεται μια συνιστώσα της κοσμικής ζωής.
Όσοι από τους Χριστιανούς δεν άντεχαν την εισβολή της εκκοσμίκευσης στην εκκλησιαστική ζωή, καθώς εκείνοι ήθελαν να ζουν με απόλυτο τρόπο ζωής την ορθόδοξη πίστη, κατέφευγαν στον Μοναχισμό (ερημιτικό ή κοινοβιακό), που διατηρεί τον αυθεντικό τρόπο ζωής της Εκκλησίας.
Φαίνεται συνεπώς ότι, όταν εισάγεται η εκκοσμίκευση στην εκκλησιαστική κοινότητα, προσλαμβάνονται ή εφαρμόζονται, εντός αυτής, «κοσμικά» ήθη ή άλλα στοιχεία, που αλλοιώνουν τον λυτρωτικό σκοπό, τον χαρακτήρα και το περιεχόμενό της.
Από την άλλη πλευρά, τα τελευταία χρόνια, οι αλλαγές που προέκυψαν, στο πλαίσιο ενός γενικότερου εκσυγχρονισμού στην κοινωνία, στον χώρο του πολιτισμού, στην εξέλιξη της επιστήμης και της γνώσεως, έφεραν κάποιους Χριστιανούς, που ήθελαν να ζουν κοσμικά, σε αντίθεση με την εκκλησιαστική ζωή, καθώς η επιλογή του κοσμικού τρόπου ζωής είναι ασύμφωνη με τις αρχές της χριστιανικής πίστεως και δημιουργούν αφορμές ή αιτίες αμφισβήτησης ή και απομάκρυνσής τους από την Εκκλησία.
Η αποχώρηση κάποιων από τις παραδοσιακές τους κοινότητες και τον τρόπο ζωής, που τους διατηρούσε κοντά στη χριστιανική πίστη, αποτέλεσε έναν άλλον παράγοντα υποχώρησης στους ρυθμούς της εκκοσμίκευσης.
Εν τω μεταξύ, κάποιες εκκλησιαστικές κοινότητες, για να αντιμετωπίσουν τη νέα κατάσταση και να μειώσουν τις απώλειες, έκαναν το λάθος να αρχίσουν να «συμμορφώνονται» και να υποκύπτουν στα «κοσμικά» αιτήματα και στις πιέσεις που δέχονταν έσωθεν και έξωθεν της Εκκλησίας, μεταλλάσσοντας, προσαρμόζοντας, αποβάλλοντας ή και περικόπτοντας αυθεντικά στοιχεία, που συνθέτουν τις αλήθειες και τις δομές της πίστεως. Η πίστη άρχισε να περιορίζεται σε ένα ξεχωριστό ιδιωτικό πλαίσιο.
Βέβαια, η εκκοσμίκευση δεν αφορά ολόκληρη την Εκκλησία, αλλά κάποια από τα μέλη της, καθώς η Εκκλησία συνεχίζει, ως παρουσία και μαρτυρία Χριστού, να παρέχει τον τρόπο θεραπείας από τις αστοχίες του ανθρώπου και τον τόπο επιστροφής του στην πορεία του προς τη λύτρωση.
Όπου υπάρχει εκκλησιαστική κοινότητα, ως τόπος αγιασμού των πιστών στον Χριστό και δεν διακονείται εκεί το έργο και το θέλημα του Χριστού, για την ίαση και τη σωτηρία του ανθρώπου, η συγκεκριμένη κοινότητα χάνει τον δρόμο της. Όταν ο Χριστιανός απομακρύνεται από την εν Χριστώ ζωή και τον αγιαστικό χαρακτήρα της, κινδυνεύει να χαθεί, καθώς φεύγει από την προοπτική της ελπίδας για την αιώνια ζωή, που μόνον ο Χριστός παρέχει.
Όταν, επίσης, μια εκκλησιαστική κοινότητα, στη διακονία των πιστών, δεν θεωρεί ως βασική της προτεραιότητα, τη Βασιλεία του Θεού, αλλά επιδίδεται, μονομερώς, σε άλλες κοινωνικές, πολιτισμικές και ψυχαγωγικές δράσεις, είναι βέβαιο ότι αρχίζει να χάνει τον προορισμό της, ως Εκκλησία, επί της γης.
Η ίδια η ορθόδοξη Θεολογία, αποτελεί τη φωνή του Θεού μέσα στον κόσμο. Όταν, όμως, εκκοσμικεύεται, ακολουθώντας είτε τον σχολαστικισμό είτε τον ευσεβισμό, είτε τον ηθικισμό, είτε διάφορες ορθολογικές ή κοσμικές και προτεσταντικού τύπου πολυθρησκειακές αλλοιώσεις, τότε χάνει τον χαρισματικό της χαρακτήρα, καθώς παύει να εργάζεται για την θεραπεία και την εν Χριστώ λύτρωση.
Επίσης, όταν μια εκκλησιαστική κοινότητα, στο λατρευτικό και στο διδακτικό της έργο, λειτουργεί, για να κάνει τους ανθρώπους να αισθάνονται ψυχική ηρεμία, ικανοποίηση και ανάπαυση, μέσα από την ωραία μουσική και τα ωραία λόγια που ακούν στη λειτουργία και στο κήρυγμα και δεν μεριμνά για τη μετάνοια και τη σωτηρία τους, τότε καταλήγει να γίνεται ένα κέντρο ψυχικής, κοινωνικής υποστήριξης και ευωχίας.
Τότε μπορεί να πει κάποιος ότι η εκκλησιαστική κοινότητα, αντί να φωτίζει τον άνθρωπο να βρει τον δρόμο της αλήθειας, μέσα από την πορεία του προς τη νίκη κατά του Θανάτου και των Μυστηρίων της Σταυρώσεως και της Αναστάσεως του Ιησού, καθίσταται ένας κοινωνικός, πολιτισμικός ή ανθρωπιστικός φορέας, που εξυπηρετεί μόνον τις κοσμικές και υλιστικές ανάγκες του ανθρώπου.
Για τους παραπάνω λόγους, το έργο της Εκκλησίας παραποιείται και διαστρέφεται, εάν κάποιοι από αυτούς που τη διακονούν, αντί να προσπαθούν να υπηρετούν τον σκοπό της Εκκλησίας και να μετατρέπουν τον κόσμο, με τη δύναμη και τη χάρη του Θεού, σε Εκκλησία, μετατρέπουν τα μέλη της Εκκλησίας σε κόσμο, διακονώντας, έτσι, την εκκοσμίκευση.
Με αυτήν την άφρονη δράση, κάποιων κληρικών και Θεολόγων, που φέρονται να διακονούν την Εκκλησία, χάνεται το ένα και μοναδικό, το εσχατολογικό όραμα της Εκκλησίας. Μετατρέπεται δηλαδή η Εκκλησία, από Αποκάλυψη του αληθινού Θεού, σε μια Θρησκεία, που το μόνο που μπορεί να προσφέρει είναι ένα, χωρίς νόημα και αποτέλεσμα, υπαρξιακό υποκατάστατο, μια αίσθηση αναζήτησης του ανώτερου όντος, μια συναισθηματική ή νοητική πλήρωση, διανθισμένη με στείρα και άγονη ηθικοκοινωνική δράση και ικανοποίηση.
Δυστυχώς, υπάρχουν κάποιοι λύκοι εντός του ποιμνίου της εκκλησιαστικής κοινότητας, που αλλοιώνουν την ορθόδοξη πνευματικότητα, εισάγοντας σ’ αυτήν ηθικολογικά, θρησκειολογικά και ευσεβιστικά φληναφήματα και αποστερώντας το ποίμνιο από την εμπειρία του Αγίου Πνεύματος.
Η απάντηση στην εκκοσμίκευση: Να επανέλθουμε οι Χριστιανοί στον δρόμο της Ορθόδοξης πνευματικότητας, εντός της λατρευτικής και μυστηριακής ζωής της Εκκλησίας, στον δρόμο της ορθόδοξης ασκήσεως των Αγίων Πατέρων, της καθάρσεως, του Φωτισμού και της Θεώσεως.
τέλος σχολίων