Οι εργασίες του Συνεδρίου ξεκίνησαν με την ανάγνωση χαιρετισμού του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερωνύμου, ο οποίος τόνισε, μεταξύ άλλων, ότι η δολοφονία του Καποδίστρια άφησε ένα μεγάλο “αν” στην ιστορία του νεώτερου Ελληνισμού. Αν είχε αφεθεί ο μεγάλος Κερκυραίος και Έλληνας να προχωρήσει το έργο του, πόσο διαφορετική θα ήταν η πορεία της Ελλάδας μας. Ο ίδιος έδωσε αγώνα διαμόρφωσης ενός κράτους συνδεδεμένου με την ελληνορθόδοξη παράδοση και παιδεία. Γι’ αυτό και είναι πρότυπο. Ο Μακαριώτατος υπενθύμισε την πολυσχιδή προσωπικότητα και του π. Γεωργίου Μεταλληνού, ο οποίος συνετέλεσε στο να ξαναδούμε όψεις της πνευματικής μας παράδοσης που είχαμε λησμονήσει. Τέλος, εξέφρασε τη χαρά του για το έργο της ΠΕΘ και την διοργάνωση του συνεδρίου, συγχαίροντας το Διοικητικό Συμβούλιο και τους εισηγητές.
Στην εναρκτήρια προσφώνησή του ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Κερκύρας, Παξών και Διαποντίων Νήσων κ. Νεκτάριος, επεσήμανε, μεταξύ άλλων, τα εξής:
“Η ελληνορθόδοξη παιδεία αποτέλεσε το συνεκτικό δεσμό στην σκέψη και το έργο των δύο μεγάλων αυτών προσωπικοτήτων, μολονότι έδρασαν σε εποχές με διαφορετικές προτεραιότητες. Ο Κερκυραίος κόμης Καποδίστριας πίστευε ότι ο Ελληνισμός θα αναγεννηθεί μόνον αν παραμείνει ριζωμένος στις διαχρονικές ελληνορθόδοξες αξίες και την παιδεία. Πίστευε δηλαδή σε μία αρμονική συμπόρευση Εκκλησίας και παιδείας. Έδειξε την αγάπη του προς τη νεολαία οργανώνοντας εκπαιδευτικό σύστημα στην Επτάνησο Πολιτεία, συντηρώντας και εκπαιδεύοντας με δικά του έξοδα τα ορφανά προσφυγόπουλα του Αγώνα του 1821 στην Ιταλία και οργανώνοντας την εκπαίδευση μετά την Επανάσταση. Ήταν υπέρ της τεχνικής εκπαίδευσης. Επιθυμούσε τα φτωχά παιδιά που δεν είχαν τις δυνατότητες για ανώτερες σπουδές να μάθουν τέχνη για να ζουν αξιοπρεπώς. Για το λόγο αυτό οργάνωσε το Ορφανοτροφείο στην Αίγινα με τέτοιο τρόπο ώστε το καλοκαίρι να πηγαίνουν κοντά σε έμπειρους τεχνίτες για πρακτική άσκηση με έξοδα του σχολείου. Εκτός λοιπόν των άλλων αναγκαίων προτεραιοτήτων, ο Καποδίστριας αγάπησε την παιδεία και μόχθησε προσωπικά για την οργάνωση και την αναβάθμιση της, συνδυάζοντας το πρόγραμμα των μαθημάτων με τον εκκλησιασμό των παιδιών κατά τις μεγάλες γιορτές.
Στο ίδιο πνεύμα ο σύγχρονός μας, μακαριστός π. Γεώργιος συνδύαζε άριστα τρεις ιδιότητες. Ήταν ιερέας και λειτουργός του Θεού, δηλαδή άνθρωπος προσευχής και αληθινός θεολόγος, διότι μόνο όταν προσεύχεται ο θεολόγος είναι αληθής, κατά τον άγιο Γρηγόριο τον Ναζιανζηνό. Υπήρξε άριστος δάσκαλος, διότι δεν έμεινε μόνο στην γνώση την οποία κατείχε όσο κανείς, αλλά μετέδωσε αυτήν την γνώση με πολλή αγάπη προς τους φοιτητές του, οι οποίοι διείδαν στο πρόσωπό του τον πνευματικό άνθρωπο, αυτόν που άνοιξε δρόμους στην εμπειρία του μυστηρίου της πίστεως και της Ορθοδοξίας, αυτόν που με αγάπη και ταπεινότητα ήταν πάντοτε κοντά τους και έκανε όλους να ξαναδούν την παράδοση της πίστεώς μας όπως πραγματικά είναι. Τέλος, και αυτό συνδέεται πολύ επίκαιρα με το πραγματοποιούμενο συνέδριο, υπήρξε ομολογητής της πίστεως και της παραδόσεως στους δύσκολους και προκλητικούς καιρούς μας”.
Χαιρετισμούς απηύθυναν στο συνέδριο οι βουλευτές Στέφανος Γκίκας και Αλέξανδρος Αυλωνίτης, ο Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Κεντρικής Κέρκυρας και Διαποντίων Νήσων Δημήτρης Μεταλληνός, ο Αντιπρύτανης του Ιονίου Πανεπιστημίου Στάθης Μακρής, ο Πρόεδρος της ΠΕΘ καθηγητής Ηρακλής Ρεράκης, ο εκπρόσωπος του Ιερού Συνδέσμου Κληρικών Ελλάδος Πρωτ. Αθανάσιος Κοκκινόπουλος, οι εκπρόσωποι των Εργαστηρίου Παδιαγωγικής και Χριστιανικής Παιδαγωγικής και άλλοι.
Οι εισηγητές και τα θέματά τους ήταν τα εξής: Χαρ. Μπαμπούνης, ομότιμος Καθηγητής ΕΚΠΑ: «Η ορθόδοξη ελληνική Παιδεία κατά την καποδιστριακή περίοδο», Ευ. Πεπές, Επίκουρος Καθηγητής Θεολογικής Σχολής ΑΠΘ: «Βασικές πτυχές των παιδαγωγικών θέσεων του Ιω. Καποδίστρια», Γεώργιος Σκλαβούνος, Δρ. Κοινωνιολογίας, Ερευνητής – Συγγραφέας: «Ο Ιωάννης Καποδίστριας, ως προσωπικότητα, ως ηθική και πνευματική οντότητα», π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός, Δρ Θεολογίας-Φιλόλογος: «Όψεις της θρησκευτικότητας του Καποδίστρια», Γιολάντα Σίσκου, Δρ. Θεολογίας, ΕΔΙΠ Θεολογικής Σχολής ΑΠΘ: «Ο Ορθόδοξος χριστιανικός προσανατολισμός της παιδείας στο ορφανοτροφείο της Αίγινας, μέσα από τις επιστολές του Ιω. Καποδίστρια», Μαρία Γαλίζη, Σχολ. Ψυχολόγος, Ειδ. Παιδαγωγός: «Ο Ιωάννης Καποδίστριας ως άνθρωπος και ιστορικό πρόσωπο», Αθανάσιος Καραθανάσης, ομότιμος καθηγητής Θεολογικής Σχολής ΑΠΘ: «Ο π. Γεώργιος Μεταλληνός ως ιστορικός», Δημήτρης Μεταλληνός, Δρ. Ιστορίας, πτ. Θεολογίας, Διδάσκων Ιονίου Πανεπιστημίου: «Ο Ιω. Καποδίστριας, στο έργο του Π. Γεωργίου Μεταλληνού», Ηρ. Ρεράκης, ομότιμος καθηγητής Θεολογικής Σχολής ΑΠΘ: «Η θεολογική αφετηρία της σχολικής ορθόδοξης αγωγής, κατά τον π. Γεώργιο Μεταλληνό», Λέων Μπρανγκ, Δρ Θεολογίας: «Τρόποι ανόρθωσης της ελληνορθόδοξης Παιδείας, κατά τον π. Γεώργιο Μεταλληνό» και Βασιλική Ματιάκη, Δρ. Θεολογίας, Μεταδιδ. Ερευνήτρια: «Επιβεβαίωση των θέσεων του π. Γεωργίου Μεταλληνού στη σύγχρονη έρευνα, ως προς τον ορθόδοξο χαρακτήρα του Μαθήματος των Θρησκευτικών».
Συνοψίζοντας τα συμπεράσματα του συνεδρίου ο Πρόεδρος της ΠΕΘ καθηγητής Ηρακλής Ρεράκης ζήτησε από όλους να ακολουθήσουν τα υγιή διδάγματα της ελληνορθόδοξης παιδείας που οι μεγάλες προσωπικότητες του Καποδίστρια και του π. Γεωργίου Μεταλληνού μάς άφησαν ως πνευματική παρακαταθήκη, να δώσουν μέσα από το μάθημα των Θρησκευτικών και τη ζωή τους Χριστοκεντρική πορεία, αλήθεια και αγάπη.
Στα πλαίσια του συνεδρίου οι σύνεδροι επισκέφθηκαν την Ιερά Μονή Παλαιοκαστρίτσας, την Ιερά Μονή Παντοκράτορος Αγίου Αθανασίου Αγρού και την Ιερά Μονή Υπεραγίας Θεοτόκου Πλατυτέρας, όπου τελέστηκε και η θεία λειτουργία την Κυριακή, μαζί με επιμνημόσυνη δέηση για τους αειμνήστους Ιωάννη Καποδίστρια και π. Γεώργιο Μεταλληνό, οι τάφοι των οποίων βρίσκονται εντός της Μονής. Οι σύνεδροι, ακόμα, είχαν την ευκαιρία να επισκεφθούν την παλαιά πόλη της Κέρκυρας, το Ιερό προσκύνημα του Αγίου Σπυρίδωνος, τον Μητροπολιτικό Ναό Υπεραγίας Θεοτόκου Σπηλαιωτίσσης, όπου και το λείψανο της Αγίας Θεοδώρας της Αυγούστης, καθώς και τον Ιερό Ναό των Αγίων Ιάσονος και Σωσιπάτρου. Παντού έτυχαν πλούσιας φιλοξενίας.
